Thiên niên kiện một loại dược liệu cần được quản lý

  24/09/2009 02:47:49 PM 

Thiên niên kiện còn có tên gọi là củ ráy rừng, hay còn gọi là Sơn Thục. Tiếng dân tộc gọi là củ quành. Thiên niên kiện (có nghĩa là ngàn năm kiện tráng) vì uống loại dược liệu này có tác dụng mạnh gân xương, khỏi được bệnh phong tê thấp, làm tráng kiện, Thiên niên kiện có tên khoa học: Homalomena amoraticae thuộc họ ráy Araciae

Thiên niên kiện có tác dụng vào các kim Can và Thận, trừ phong tê thấp, đau nhức gân xương co quắp tê dại... Tuy nhiên, nếu sử dụng không đúng sẽ gây nguy hiểm. Bởi lẽ những người âm hư nội nhiệt không được dùng. Mỗi lần dùng chỉ từ 4-8 gam cho một thang thuốc. Không nên dùng riêng lẻ (nếu dùng để ngâm rượu thì chỉ để xoa bóp bên ngoài, uống vào thì sẽ nôn, choáng váng, đau đầu, nếu uống nhiều sẽ chảy máu dạ dày). Tại một số địa phương, nhất là đồng bào miền núi, sẵn có thiên niên kiện nên ngâm vào rượu có mùi thơm, nhiều người ngâm rồi uống nên đã bị chảy máu dạ dày. Có lần ở Yên Cát huyện Như Xuân, một người đưa cho tôi xem một thang thuốc mua của một bà bán hàng rong ở chợ. Tôi thấy, một thang thuốc mà có tới 50 - 60 gam, gấp 10 lần qui định cho phép. Thế nên bệnh nhân này uống vào đau đầu, buồn nôn, choáng váng. Chúng ta không thần thánh hóa về loại dược liệu này mà nên sử dụng cho sao cho đúng mới đem lại hiệu quả như mong muốn. Thiên niên kiện là cây ráy rừng, muốn dùng được phải sấy khô. Thiên niên kiện có nhiều ở các vùng Thanh Hóa, Nghệ An... các hiệu thuốc nam giá bán khoảng 10 nghìn một kilôgam. Cây thiên niên kiện có rất nhiều trong rừng (ta gọi là củ ráy rừng) vật khinh hữu trọng, ít quan tâm. Trữ lượng rất lớn, có những bãi dày đặc, lấy liềm hái một ngày được cả tấn. Trước kia thiên niên kiện thường khai thác trắng. Khai thác vô tổ chức như vậy rất không tốt, rừng không giữ được độ ẩm, gây xói mòn đất làm ảnh hưởng môi trường sinh thái.

Quá trình sấy thiên niên kiện thường xảy ra hỏa hoạn bởi lẽ hàm lượng tinh dầu trong thiên niên kiện rất cao, khi sấy khô, lửa dễ bén, nên phải cẩn thận. Đã có nhiều trường hợp cháy lán, cháy lan vào rừng. Bài viết này tôi muốn đề cập đến việc quản lý khi thác thiên niên kiện, và quá trình sông sấy phải có đủ phương tiện phòng cháy chữa cháy. Khi đốt củi sấy thiên niên kiện phải làm lò, phải có sự giám sát chặt chẽ việc sấy thiên niên kiện trong mùa hè. Thực tế khi bà con đi thu mua và sấy thiên niên kiện thì không ai giám sát, thậm chí làm lán ngay trong rừng để tiện nguồn củi. Các cơ quan quản lý cần lưu ý quản lý vấn đề này để đề phòng việc có thể gây cháy rừng. Những trường hợp bà con vùng cao, tự tiện ra bờ khe, sườn đồi cắt thiên niên kiện, làm một cái lò nhỏ trong rừng, đốt vài ba ngày rồi gánh thiên niên kiện về, thì chẳng có ai biết đâu mà quản lý, vậy xảy ra cháy ai chịu trách nhiệm. Chính vì thế, nên lấy dân, lấy bản làng làm gốc để tuyên truyền, vận động để người dân ý thức được công việc tránh gây cháy rừng.

LÊ XUÂN TƯỜNG